Adaptacja istniejącego zbiornika Borki i stawów kolmatacyjnych do zmian klimatu

Zalew Borki, zwany również Jeziorem Radomskim to największy zbiornik wodny na terenie Radomia. Utworzony został na rzece Mlecznej i zajmuje powierzchnię około 12 hektarów. Zalew wybudowano w latach 70-tych  XX wieku, a w latach 1999–2001 został gruntownie zmodernizowany. W północno-wschodniej części zalewu znajduje się plaża i molo. Pozostała część linii brzegowej zbiornika porośnięta jest roślinnością wodną, głównie trzciną i pałką oraz sitem. Stosunkowo duża powierzchnia zbiornika sprawia, że spotkać tu można liczne gatunki ptaków wodno-błotnych. W wodach zalewu występuje kilkanaście gatunków ryb takich jak: szczupaki, karpie, okonie, liny, karasie, płocie, klenie, amury, sandacze, jazgarze oraz sumy, w związku z tym akwen chętnie użytkowany jest również przez wędkarzy.

Przebudowa stawów kolmatacyjnych zbiornika Borki ma zapewnić skuteczne samooczyszczanie się wód poprzez zastosowanie naturalnych procesów sedymentacji zawiesiny transportowanej rzeką oraz poprawę jakości wód dzięki wydłużeniu drogi przepływu, zastosowaniu struktur dolomitowych dla zwiększenia efektywności usuwania fosforu z wody i jej napowietrzaniu.

Cele adaptacji zbiornika Borki:

• zwiększenie pojemności powodziowej zbiornika Borki poprzez przebudowę jazu głównego,
• zapewnienie korytarza ekologicznego do migracji organizmom wodnym poprzez budowę przepławki,
• usunięcie osadów z dna zbiornika,
• poprawa jakości wody.

Wykonano

• przebudowę jazu głównego, która zapewniła dodatkową 20-centrymetrową retencję wód opadowych w czaszy zbiornika, w okresie intensywnych opadów
• zmniejszenie ilości wody dopływającej rzeką Mleczną w czasie intensywnych opadów do niżej położnych obszarów miasta,
• budowę przepławki szczelinowej umożliwiającej dwukierunkową migrację ryb i innych organizmów wodnych,
• montaż urządzeń do napowietrzania i mieszania wody (fontanny i dyfuzory) poprawiające jej właściwości fizyczne i ograniczające czy zakwity glonów i sinic w wodzie,
• montaż urządzeń energii odnawialnej (wiatraki, fotowoltaika) dla zasilania powyższych urządzeń.

Cele adaptacji stawów kolmatacyjnych:

• poprawa jakości wody dopływającej do zbiornika poprzez zwiększenie zdolności podczyszczającej stawów kolmatacyjnych w celu obniżenia stężenia azotu i fosforu odpowiedzialnych za formowanie się glonów i sinic w wodzie,
• zwiększenie pojemności retencyjnej stawów kolmatacyjnych poprzez usunięcie osadów dennych i przebudowę jazu kozłowego,
• zachowanie miejsc siedliskowych dla organizmów bytujących w zbiornikach kolmatacyjnych,
• regulacja przepływu wód do zbiornika Borki w celu zmniejszenia zagrożenia powodziowego.

Wykonano:

• budowlę piętrzącą nadmiar wód opadowych w stawach kolmatacyjnych,
• sekwencyjny system oczyszczający wody opadowe wprowadzane do stawów kolmatacyjnych z uwzględnieniem strefy sedymentacji zawiesiny, struktur dolomitowych dla usuwania związków fosforu, strefę roślinności wodnej dla redukcji związków azotu oraz napowietrzenia dla ograniczenia przedostawania się fosforu z osadu do toni wodnej,
• usunięcie osadów nagromadzonych na dnie stawów osadów, które były przyczyną przedostawania się zanieczyszczeń, głównie związków fosforu do wody.

Raport z realizacji zadań C1 i C2, p.n.:

„Adaptacja istniejącego zbiornika Borki i stawów kolmatacyjnych do zmian klimatu”

wykonanych w ramach projektu LIFE14 CCA/PL/000101 p.n.: „Adaptacja do zmian klimatu poprzez zrównoważoną gospodarkę wodą w przestrzeni miejskiej Radomia”

Radom, czerwiec 2022

Celem projektu .: „Adaptacja do zmian klimatu poprzez zrównoważoną gospodarkę wodą w przestrzeni miejskiej Radomia” było wdrożenie innowacyjnych rozwiązań, sprzyjających odtworzeniu naturalnych ekosystemów wodnych na terenach zurbanizowanych, przy uwzględnieniu potrzeb społeczeństwa w zakresie ochrony przeciwpowodziowej oraz szeroko rozumianej poprawy jakości życia w przestrzeni miejskiej.

Z punktu widzenia zadań przewidzianych do wykonania przez Spółkę Wodociągi Miejskie w Radomiu, podstawowym celem projektu było zrealizowanie przedsięwzięć dających możliwość przeciwdziałaniu negatywnym zmianom klimatu w środowisku miejskim, głównie poprzez działania zapewniające docelowo spowalnianie przepływu wód opadowych i roztopowych, zapewniając przy tym ich systemowe podczyszczanie, a następnie retencjonowanie w zbiornikach powierzchniowych, z zachowaniem wymaganej jakości wody.

Gmina Miasta Radomia jest jedną z pierwszych gmin w Polsce, która zajęła się w sposób kompleksowy problemami spowalniania spływu wód.

W związku z tym, w celu zapewnienia wysokiej jakości podjętych w tym zakresie działań, istotne znaczenie miało zapewnienie dobrze pojętej, szeroko rozumianej i stałej współpracy pomiędzy instytucjami, a społecznością lokalną, na rzecz zaplanowanych do wykonania zadań, zapewniających uzyskanie określonych efektów rzeczowych i ekologicznych, a następnie utrzymanie trwałości osiągniętego poziomu ich jakości.

W ramach projektu LIFE14 CCA/PL/000101 p.n.: „Adaptacja do zmian klimatu poprzez zrównoważoną gospodarkę wodą w przestrzeni miejskiej Radomia” zrealizowano następujące zadania:

ADAPTACJA ISTNIEJĄCEGO ZBIORNIKA BORKI I STAWÓW KOLMATACYJNYCH  DO ZMIAN KLIMATU (ZADANIA C1 i C2)

C1 „Adaptacja stawów kolmatacyjnych i jazu kozłowego przy zbiorniku Borki”

C2 „Adaptacja zbiornika Borki do łagodzenia ekstremalnych przepływów”

1. Opis zadania:

Ze względu na powiązania funkcjonalne zbiornika Borki i stawów kolmatacyjnych, a także biorąc pod uwagę fakt, że wszystkie uzyskiwane decyzje i pozwolenia dotyczyły zbiornika Borki i stawów kolmatacyjnych, jako jednego obiektu raport z ich realizacji przedstawiony zostaje wspólnie dla zadań C1 i C2. Podział na zadania C1 i C2 wynikał z faktu takiego ich ujęcia we wniosku, a następnie w umowach z Komisją Europejską i NFOŚGW. Część pierwsza, oznaczona jako C1, obejmująca przebudowę stawów kolmatacyjnych zbiornika Borki zrealizowana została na podstawie projektu wykonawczego p.n.: „Adaptacja stawów kolmatacyjnych i jazu kozłowego przy zbiorniku Borki”, natomiast druga, oznaczona jako C2, obejmująca remont jazu i zapory czołowej oraz budowę przepławki, zrealizowana na podstawie projektu wykonawczego p.n.: „Adaptacja zbiornika Borki do łagodzenia ekstremalnych przepływów”.

Wykonawcą robót budowlano montażowych dla ww. zadania był Zakład Usług Wodno - Melioracyjnych i Rekultywacji Sp. j. Mieczysław Siemaszek, Antoni Gancarz z Sandomierza. W dniu 24.07.2020 r. została podpisana umowa z wybranym Wykonawcą.

Wartość wykonanych robót netto: 5 184 215,23 zł, brutto: 6 376 584,73 zł. Wykonawca na wykonane roboty udzielił 6 - letniej gwarancji.

Zamawiający w prowadzonym postępowaniu działał w imieniu własnym i w imieniu Gminy Miasta Radomia, na mocy wspólnie zawartego porozumienia.

Teren inwestycji zlokalizowany był w dzielnicy Halinów miasta Radomia w granicach działek ewidencyjnych nr 2/1, 3/1, 25/1, 26/1 obręb 0061 Halinów, jedn. ewid. 146301_1 arkusz mapy 68.

W ramach projektów wykonawczych zostały uszczegółowione rozwiązania techniczne:

• Przebudowa jazu głównego w km 16+870 rzeki Mlecznej

Zakres remontu jazu obejmował:

1. demontaż istniejących zamknięć wraz z mechanizmami wyciągowymi i montaż nowych zamknięć dwudzielnych wraz z mechanizmami wyciągowymi i konstrukcją wsporczą;
2. wykonanie nowych konstrukcji stalowych jazu (barierki i poręcze);
3. remont konstrukcji betonowych jazu (próg, płyta wypadowa, przyczółki, schody na brzegu prawym);
4. wykonanie nowych schodów skarpowych na brzegu lewym (rozbiórka istniejących, budowa nowych);
5. przebudowę koryta rzeki Mlecznej przed jazem i wykonanie nowych umocnień dna i skarp na stanowisku górnym i dolnym.
6. Wymianę łat wodowskazowych na górnym i dolnym stanowisku na nowe.

Na etapie projektowania zostały wykonane badania parametrów betonów jazu. Badania w zakresie wytrzymałości betonu przeprowadziła TPA Sp. z o.o. z Pruszkowa natomiast badania w zakresie wodoprzepuszczalności, mrozoodporności, pH betonu, zawartości chlorków i oceny głębokości karbonatyzacji wykonało Centrum Badań i Certyfikacji Laboratorium Materiałów Budowlanych w Kielcach. Wyniki powyższych badań wykorzystane zostały przy projektowaniu zakresu remontu betonów jazu. Po analizie wyników badań i pomiarów opracowano program naprawczy.

• Budowa przepławki szczelinowej dla ryb w km 16+870 rzeki Mlecznej przy jazie głównym

Zaprojektowano budowę przepławki dla ryb po lewej stronie jazu głównego, o następujących parametrach:

• długość 59,90 m;
• szerokość w świetle 1,5 m;
• długość komór 2,0 m;
• rzędna wlotu do przepławki od WG 154,35 m n.p.m.;
• rzędna wlotu do przepławki od WD 152,00 m n.p.m.;
• spadek dna 5,5% (3,44% w komorze spoczynkowej).

Konstrukcja przepławki żelbetowa monolityczna.

Nad przepławką w ciągu istniejącej drogi komunikacyjnej, wykonano płyty przejazdowe żelbetowe o gr. 30 cm, o powierzchni ok. 20 m² z trzema projektowanymi włazami żeliwnymi do komory przepławki. Przed płytą na odcinku 3,0 m wzmocniono drogę za pomocą płyt drogowych.

• Doszczelnienie korpusu zapory czołowej

Doszczelnienie korpusu zapory poprzez pogrążenie ścianki PVC o dł. 5,0 m.

Ścianka pogrążona została na odcinku 100 m na lewo od jazu i 45 m na prawo od jazu. Ściankę pogrążono w skarpie w odległości 0,5 m od górnej krawędzi skarpy. Ścianka pogrążona do warstwy pyłów.

• Remont zbiornika

Remont zbiornika obejmował:

• odmulenie koryta rzeki Mlecznej w obrębie zbiornika,
• zwiększenie bioróżnorodności zbiornika,
• wykonanie systemu napowietrzania zbiornika,
• montaż fontann,
• montaż wysp pływających.
• Odnawialne źródła energii

W ramach przedsięwzięcia, z uwagi na proekologiczny i demonstracyjny charakter projektu, wykonano obiekty Odnawialnych Źródeł Energii. Powyższe źródła o łącznej mocy zainstalowanych (inwerterów) 14,4 kW produkują energię elektryczną na potrzeby własne obiektu tj. zasilanie trzech fontann oraz instalacji napowietrzającej zbiornik Borki. Odbiorniki te są zasilane z dwóch źródeł: podstawowego z OZE oraz dodatkowego z sieci elektroenergetycznej. Na dachu wiaty na sprzęt wodny zainstalowano instalację fotowoltaiczną mocy 3,36 kW na połaci dachowej o orientacji południowy zachód. Trzy generatory wiatrowe o mocy 3 kW każdy zostały zamontowane na strunobetonowych słupach żerdziowych o wysokości 9 m na zaporze czołowej zbiornika.

Konstrukcja wiaty została przebudowana do potrzeb instalacji paneli fotowoltaicznych, przy czym wykonano te prace w ramach odrębnego zlecenia.

• Przebudowa stawów kolmatacyjnych

Przebudowa stawów kolmatacyjnych obejmowała:

1. budowę zjazdu z drogi powiatowej do stawów;
2. podwyższenie grobli stawów wraz z budową drogi eksploatacyjnej oraz zjazdu z grobli do stawów;
3. przebudowę progów - 3 szt.;
4. wykonanie umocnień skarp stawów;
5. budowę zapór sedymentacyjnych na stawie nr 1;
6. budowę półwyspów na stawie nr 2;
7. budowę mnichów do odprowadzania wody ze stawów - 3 szt.;
8. montaż wysp pływających na stawie nr 2;
9. montaż systemów do napowietrzania wody w stawie nr 1.

• Remont jazu kozłowego w km 17+700 rzeki Mlecznej

Remont konstrukcji betonowych (płyta denna, przyczółki), stalowych (prowadnice, kładka) i drewnianych (zamknięcia) obejmował:

• oczyszczenie powierzchni betonowych,
• skucie i odtworzenie zniszczonych konstrukcji betonowych,
• uzupełnienie drobnych ubytków,
• wykonanie powłoki ochronnej wodoszczelnej,
• montaż łaty wodowskazowej na stanowisku górnym.

Obiekty budowlane zbiornika oraz ich parametry techniczne:

• Czasza zbiornika o parametrach:
• powierzchnia zbiornika 12 ha
• pojemność przy NPP 142 614 m³
• pojemność MaxPP 167 172 m³
• długość 850,0 m
• szerokość maksymalna 250,0 m
• głębokość maksymalna 2,0 m
• głębokość średnia 1,5 m
• Zapora czołowa zbiornika:
• długość części lewej nasypu 257,0 m
• długość części prawej nasypu 20,0 m
• szerokość korony 5,0 m
• rzędna korony 156,70 m n.p.m.
• nachylenie skarpy odwodnej 1:5
• nachylenie skarpy odpowietrznej 1:5
• maksymalna wysokość zapory 3,70 m
• Jaz główny:
• światło budowli 2x2,20 m
• wysokość piętrzenia 3,05 m
• zamknięcie jazu zasuwy dwudzielne - 2 sztuki
• szerokość jazu pomiędzy przyczółkami 4,70 m
• normalny poziom piętrzenia NPP 155,30 m n.p.m.
• maksymalny poziom piętrzenia MaxPP 155,50 m n.p.m.
• Przepławka szczelinowa w przekroju piętrzenia:
• długość 59,90 m
• szerokość w świetle 1,50 m
• długość komór 2,00 m
• rzędna wlotu od strony wody górnej 154,35 m n.p.m.
• rzędna wlotu od strony wody dolnej 152,00 m n.p.m.
• spadek dna 5,5% (3,44% w komorze spoczynkowej)
• Staw kolmatacyjny nr 1:
• powierzchnia stawu 0,8 ha
• rzędna korony grobli 157,50 m n.p.m.
• szerokość korony grobli 2 m do 4 m
• nachylenie skarp 1:1,5 do 1:2
• próg nr 1 pomiędzy rzeką Mleczną, a stawem nr 1 o szerokości 2,0 m i długości 7,5 m umocniony narzutem kamiennym i koszami siatkowo - kamiennymi
• Staw kolmatacyjny nr 2:
• powierzchnia stawu 0,45 ha
• rzędna korony grobli 157,50 m n.p.m.
• szerokość korony grobli 2 m do 4 m
• nachylenie skarp 1:1,5 do 1:2
• próg nr 2 pomiędzy stawem nr 1, a stawem nr 2 o szerokości 2,0 m i długości 7,5 m umocniony narzutem kamiennym i koszami siatkowo - kamiennymi
• próg nr 3 pomiędzy stawem nr 2, a zbiornikiem o szerokości 2,0 m i długości 7,5 m umocniony narzutem kamiennym i koszami siatkowo - kamiennymi.

2. Cel inwestycji:

• zwiększenie pojemności retencyjnej zbiornika Borki o około 10-20% poprzez przebudowę budowli piętrzącej ,
• umożliwienie migracji organizmów żywych i tym samym udrożnienie korytarza ekologicznego poprzez budowę przepławki,
• usunięcie osadów z co najmniej 70% powierzchni dna zbiornika,
• zapewnienie właściwego stanu technicznego budowli hydrotechnicznych zbiornika Borki,
• poprawę jakości wody dopływającej do zbiornika poprzez zwiększenie zdolności podczyszczającej stawów kolmatacyjnych,
• zwiększenie pojemności retencyjnej stawów kolmatacyjnych o około 30% poprzez usunięcie osadów dennych i przebudowę jazu kozłowego.

3. Wykonane działania:

• przebudowa jazu głównego w km 16+870 rzeki Mlecznej, w tym:
• częściowa rozbiórka istniejącej konstrukcji jazu i jej odtworzenie;
• remont pozostałej części: konstrukcje betonowe i stalowe (przyczółki, filary, próg + niecka, barierki i poręcze);
• wymiana zasuw na dwie zasuwy dwudzielne i dostosowanie jazu do nowego poziomu piętrzenia NPP=155,30 m n.p.m.
• budowa przepławki szczelinowej dla ryb w km 16+870 rzeki Mlecznej przy jazie głównym;
• przebudowa zapory czołowej - doszczelnienie korpusu zapory poprzez pogrążenie ścianki PVC;
• remont jazu kozłowego w km 17+700 rzeki Mlecznej (wymiana zasuw, remont konstrukcji stalowych i betonowych);
• odmulenie koryta rzeki Mlecznej w obrębie zbiornika;
• montaż na zbiorniku systemu urządzeń do napowietrzania wody i niwelowania zakwitów (fontanny i aeratory);
• montaż infrastruktury zasilającej urządzenia do napowietrzania wody z energii odnawialnej (wiatraki, fotowoltaika);
• przebudowa stawów kolmatacyjnych, w tym:
• budowa konstrukcji regulujących przepływ wody i ją podczyszczających;
• budowa bystrzy przy trzech istniejących progach;
• podwyższenie ogroblowania;
• budowa zjazdu z drogi powiatowej i ciągu komunikacyjnego do stawów;
• oświetlenie terenu stawów kolmatacyjnych.

4. Wykaz dokumentacji:

Dla całości przedsięwzięcia p.n.: „Adaptacja istniejącego zbiornika Borki i stawów kolmatacyjnych do zmian klimatu” uzyskano następujące wymagane przepisami prawa decyzje administracyjne:

• Decyzję Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie z dnia 6 września 2019 r. znak: WOOŚ-II.420.265.2018.DF.28 - ustalającą środowiskowe uwarunkowania dla ww. zadania. Zgodnie z zapisami decyzji środowiskowej roboty budowlane rozpoczęto od 01.09.2020 r.,
• Decyzję Dyrektora Zarządu Zlewni w Radomiu znak: WA.ZUZ.4.421.3.115.2019.AB z dnia 31 października 2019 r., udzielającą pozwolenia wodnoprawnego,
• Decyzję Wojewody Mazowieckiego Nr 308/SAAB/2020, znak: WI-I.7840.3.8.2019.BG1, z dnia 15 maja 2020 r. udzielająca pozwolenia na budowę obejmująca przebudowę zbiornika Borki i stawów kolmatacyjnych.

Roboty budowlane wykonywane były w okresie od 01.09.2020 r. - 15.06.2021 r., przy czym prace projektowe i uzyskiwanie niezbędnych uzgodnień, pozwoleń i decyzji trwały od początku 2018 roku. Zadanie zostało końcowo odebrane od Wykonawcy protokołem odbioru końcowego, sporządzonym w dniach 10-15.06.2021 r.

Po zakończeniu robót przygotowano dokumenty i z dniem 24.09.2021 r. przekazano je do Mazowieckiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Warszawie (zawiadomienie o zakończeniu budowy).

Pismem z dnia 23.03.2022 r. otrzymano od MWINB zawiadomienie o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu do zawiadomienia o zakończeniu budowy zamierzenia inwestycyjnego zrealizowanego na podstawie decyzji Wojewody Mazowieckiego nr 308/SAAB/2020 z dnia 15 maja 2020 r., w którym określono je jako przebudowa: „(…) zbiornika i stawów kolmatacyjnych w ramach zadania p.n.: „Adaptacja istniejącego zbiornika Borki i stawów kolmatacyjnych do zmian klimatu”.

5. Przeznaczenie obiektu

Zbiornik:

• ochrona przeciwpowodziowa Radomia poprzez przejęcie części fali powodziowej (retencja czyli gromadzenie nadmiarów wody w okresie przejścia fali powodziowej),
• rekreacyjna (z obu stron zbiornika urządzono kąpieliska i plaże, wędkarstwo).

Jaz główny:

• piętrzenie wody w rzece Mlecznej do rzędnej 155,30 m n.p.m. (NPP),

Jaz kozłowy:

• piętrzenie wody w rzece Mlecznej do rzędnej 156,35 m n.p.m. i skierowanie jej do stawów kolmatacyjnych.

Stawy kolmatacyjne:

• oczyszczanie przepływającej wody.

Jaz na zbiorniku Borki, utrzymując poziom wody na rzędnej normalnego piętrzenia 155.30 m n.p.m. zapewnia przepływ wody przez przepławkę umożliwiając migrację ryb. Przy dopływie większym niż przepustowość przepławki nadwyżka wody dopływającej powoduje podniesienie poziomu wody w zbiorniku do rzędnej maksymalnego piętrzenia 155,50 m n.p.m. i odpływ ze zbiornika poprzez przelanie się wody ponad zasuwami zamknięć. Prowadzona gospodarka wodna gwarantuje utrzymanie życia biologicznego w dolnym odcinku rzeki oraz poprzez regulowanie retencją wody w zbiorniku chroni tereny poniżej zbiornika przed zalaniem w wyniku spływu wielkich wód.

Rzeka Mleczna (a przede wszystkim jej dopływ rzeki Kosówka) niesie bardzo wiele namułów mineralnych oraz biogenów, które mogą powodować przeżyźnienie zbiornika Borki, zakwity glonów i nadmierne zarastanie roślinnością wodną. W celu zredukowania tego problemu na wejściu do zbiornika Borki znajdują się dwa stawy kolmatacyjne. Stawy kolmatacyjne to osadniki o powierzchni łącznej ponad 2 hektary.

Wody rzeki Mlecznej wpływają najpierw od strony zachodniej do mniejszego z nich gdzie następuje wstępne odfiltrowanie większości zawiesin oraz oczyszczenie poprzez przepływ wody przez przegrody z kamienia dolomitowego, zlokalizowane w pierwszym stawie kolmatacyjnym. W stawie nr 1 wody są napowietrzane zestawem dyfuzorów przydennych, co dodatkowo wspomaga proces ich oczyszczania. Następnie woda przepływa progiem przelewowym pomiędzy stawem nr 1 i stawem nr 2, zlokalizowanym  we wschodniej części, do drugiego stawu. Wody przepływając przez drugi ze stawów, pomiędzy wykonanymi w jego czaszy półwyspami z kamienia dolomitowego, dodatkowo się oczyszczają  i poprzez kolejny próg przelewowy wpływają do zbiornika Borki. Progi przelewowe pełnią jednocześnie funkcje przepławek dla ryb.

Stawy kolmatacyjne  są urządzeniami podczyszczającymi, w związku z czym podlegają przeglądom oraz okresowemu oczyszczaniu. Przeglądy urządzeń podczyszczających wody (stawów) dokonywane są dwa razy do roku (wiosną i  latem) oraz w momencie przejścia wielkich wód.

Dodatkowo w przypadku nadmiernego rozrostu roślinności oraz nagromadzenia osadu na stawach, niezwłocznie poddawane są czyszczeniu, tak aby w pełni mogły spełniać swoją funkcję.

6. Osiągnięte efekty rzeczowe i ekologiczne zgodnie z założeniami projektu:

Realizacja zadania C1 i zadania C2, zgodnie z założeniami Umów dofinansowania: z Komisją Europejską i Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, pozwoliła na osiągnięcie:

Planowanych efektów:

• Zwiększona pojemność retencyjna stawów kolmatacyjnych o 12 735 m³ o 60% poprzez usunięcie osadów dennych i przebudowę jazu kozłowego (zakładano zwiększenie o 30%)
• Zwiększona zdolność stawów kolmatacyjnych do oczyszczania wody z P i N (azotu i fosforu) (20%)
• Zachowane gatunki bytujące w zbiornikach kolmatacyjnych
• Zwiększona pojemność zbiornika Borki, tj. zwiększona retencja powodziowa o 24 558 m3 tj. o 15,9% poprzez przebudowę budowli piętrzącej (zakładano wzrost o 10 - 20%)
• Złagodzone ekstremalne przepływy na rzece Mlecznej
• Utworzona przepławka i udrożniony korytarz ekologiczny
• Usunięte osady i korzenie roślin wodnych w warstwie ca 10 - 20 cm z co najmniej 70% powierzchni dna zbiornika
• Zapewniony właściwy stan techniczny budowli hydrotechnicznych zbiornika Borki
• Poprawiona jakość wody dopływającej do zbiornika poprzez zwiększenie zdolności podczyszczającej stawów kolmatacyjnych

Wskaźników:

• Wzrost pojemności retencyjnej stawów kolmatacyjnych o 60% (zakładano 30%)
• Zdolność stawów do podczyszczania wody - 15 % N, 10% P, 10% Fe, 50% TSS (rocznie)

Efektów rzeczowych projektu:

• Przebudowa/rozbudowa zbiorników małej retencji: 1 szt.

Efektów ekologicznych projektu:

• Przyrost zretencjonowanej wody w ramach małej retencji: 37 293 m³ (zakładano 27 000 m³), w tym: 24 558 m³ na zbiorniku Borki i 12 735 m³ na stawach kolmatacyjnych.

7. Sposób utrzymania i eksploatacji infrastruktury:

Sposób gospodarowania wodą w zbiorniku prowadzony jest zgodnie z zatwierdzoną w pozwoleniu wodnoprawnym instrukcją gospodarowania wodą, która szczegółowo określa zasady postępowania w warunkach normalnego użytkowania, w warunkach przejścia fali powodziowej oraz w warunkach zimowych. W odniesieniu do rozpatrywanego obiektu normalne warunki eksploatacji występują przy stanach wody odpowiadających normalnemu poziomowi piętrzenia tj. rzędnej 155,30 m n.p.m. w zbiorniku i w linii brzegowej koryta rzeki Mlecznej tj. rzędnej piętrzenia 156,35 m n.p.m. na jazie kozłowym.

Przy podniesieniu się poziomu wody górnej ponad w/w stan, zagrażający wystąpieniu wody z koryta rzeki, należy obniżyć piętrzenie na jazie kozłowym. W dalszej kolejności – w razie konieczności należy obniżyć piętrzenie na jazie głównym. Piętrzenie na jazie głównym trzeba obniżać dopiero w momencie jak rzędna zwierciadła wody przekroczy maksymalny poziom piętrzenia w zbiorniku wynoszący 155,50 m n.p.m.

Wykonawca udzielił dla w/w zadania 6-letniej gwarancji od momentu odbioru końcowego. W tym czasie Wykonawca obowiązany jest usunąć na własny koszt wszelkie wady powstałe z jego winy stwierdzone protokolarnie w ciągu okresu gwarancyjnego przez Zamawiającego i użytkownika.

W dniach 30.09.2021 r. oraz 12.05.2022 r. zostały przeprowadzone przeglądy gwarancyjne obiektów zbiornika Borki zrealizowanych w ramach w/w zadania.

Organizacja przeglądów:

Przeglądy organizowane są przez Wodociągi Miejskie w Radomiu Sp. z o.o., jako inwestora zadań oraz współbeneficjenta projektu. Przeglądy dokonywane są przez komisje powoływane przez Wodociągi Miejskie w Radomiu Sp. z o.o.

W skład komisji wchodzą: przedstawiciel Wodociągów Miejskich w Radomiu Sp. z o.o.,  Gminy Miasta Radomia, Wydziału Ochrony Środowiska i Rolnictwa, Gminnego Komitetu Przeciwpowodziowego, osoby odpowiedzialne za eksploatację obiektu, projektanci, rzeczoznawcy, wykonawcy robót i inni przedstawiciele powoływani w miarę potrzeb.

Po dokonaniu przeglądu spisywany i podpisany jest protokół stwierdzający stan techniczny obiektu i koryta rzeki oraz sprawdzenie wykonania ustaleń zawartych w protokole z poprzedniego przeglądu. Protokół zawiera wnioski i zalecenia dotyczące dalszej eksploatacji.

Przegląd urządzeń obiektu podzielono na:

a) przeglądy okresowe prowadzone systematycznie w określonych porach roku; przeprowadza się je dwa razy do roku (wiosną i jesienią) w terminach poprzedzających nadejście trudnych okresów eksploatacji (przejścia wielkich wód, okres zimowy),

 b) przeglądy doraźne (interwencyjne, awaryjne) przeprowadzane w przypadku wystąpienia zjawisk zagrażających bezpieczeństwu obiektu lub pogarszające jego wartość użytkową; po wystąpieniu awarii urządzeń obiektu, po stwierdzeniu uszkodzeń obiektu wywołanych przejściem wielkich wód lub spowodowanych dewastacją,  dla określenia zakresu prac remontowych i dla odebrania wykonanych robót.

Użytkownicy obiektu i ich obowiązki:

Z uwagi na wielofunkcyjność zbiornika, obowiązki w zakresie jego utrzymania wykonywane są przez Wodociągi Miejskie w Radomiu Sp. z o.o. oraz przez Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji Sp. z o.o. (MOSiR) w Radomiu.

Wodociągi Miejskie w Radomiu Sp. z o.o. wypełniają obowiązki korzystającego z wód powierzchniowych rzeki Mlecznej, w zakresie ustalonym w pozwoleniu wodnoprawnym oraz zgodnie z zatwierdzoną Instrukcją gospodarowania wodą tj. zobowiązane są do:

1. Utrzymywania piętrzenia wody na jazie głównym na rzędnej nie wyżej niż rzędna MaxPP=155,50 m npm oraz utrzymywania NPP=155,30 m npm w normalnych warunkach eksploatacji;
2. Sterowania zamknięciami w sposób umożliwiający utrzymanie NPP w warunkach normalnej eksploatacji;
3. Utrzymywania w korycie rzeki Mlecznej w miejscu ujścia przepławki przepływu nienaruszalnego ustalonego w pozwoleniu wodnoprawnym;
4. Utrzymywania w należytym stanie technicznym urządzeń wodnych objętych pozwoleniem wodnoprawnym tj. jazu głównego, jazu kozłowego i stawów kolmatacyjnych, zgodnie z Instrukcją utrzymania i eksploatacji

MOSiR Sp. z o.o., jako właściciel lub zarządca obiektów budowlanych zlokalizowanych na nieruchomości stanowiącej jej własność lub oddanej przez Gminę Miasta Radomia w administrowanie, zobowiązuje się wypełniać obowiązki właściciela, zarządcy obiektu budowlanego wynikające z przepisów  ustawy Prawo budowlane, w odniesieniu do obiektów budowlanych tj.:

1. Czasza zbiornika Borki wraz z pływającymi wyspami,
2. Fontanny w czaszy zbiornika wraz z zasilaniem energetycznym – szt. 3,
3. Aeratory pływające w czaszy zbiornika wraz z zasilaniem energetycznym – szt.4,
4. Instalacja fotowoltaiczna wraz z 12 szt. paneli o mocy jednostkowej 280 W, zainstalowanych na dachu wiaty,
5. Generatory wiatrowe o mocy 3 kW na słupach o wysokości 9,0 m – szt. 3,
6. Zjazd z ulicy Suchej na teren wokół stawów kolmatacyjnych,
7. Lampy hybrydowe na groblach stawów kolmatacyjnych – szt. 12,
8. Zasilanie energetyczne dyfuzorów,
9. Podesty w czaszy zbiornika.

Jednym z zadań jest konserwacja zbiornika  i koryta rzeki polegająca na:

a) utrzymaniu czystości i porządku na kładkach obiektu oraz ścieżkach i dojściach do obiektu,

b) usuwaniu z powierzchni wody wszelkich zanieczyszczeń pływających, mogących zablokować lub utrudnić przepływ wody przez jazy główny, kozłowy, progi przelewowe stawów kolmatacyjnych,

c) naprawach drobnych uszkodzeń w umocnieniach skarp w obrębie obiektu,

d) usuwaniu zbędnej roślinności ze skarp nasypów oraz z otoczenia przyczółków,

e) pielęgnacji i uzupełnianiu trawy na skarpach zapory czołowej i brzegów,

f) usuwaniu zanieczyszczeń po przejściu wielkiej wody (również ze stawów kolmatacyjnych).

Wykonanie robót konserwacyjnych odbywa się w okresach normalnej eksploatacji obiektu, w terminach dostosowanych do warunków hydrologicznych i meteorologicznych, okresu wegetacji roślin z uwzględnieniem warunków przyrodniczych związanych z okresem lęgowym ptaków, rozrodem innych zwierząt w celu ochrony bioróżnorodności.

Dla zachowania bioróżnorodności, zachowane zostały obszary roślin szuwarowych porastających brzeg zbiornika Borki. Obszary te podzielono na dwie strefy, pierwszą, z której roślinność będzie usuwana po sezonie wegetacyjnym (wycięcie pędów z pozostawieniem kłaczy do rozwoju w następnym roku) oraz drugą, w której roślinność będzie porastała fragmenty brzegu cały rok (zachowanie naturalnego rozwoju). Strefa roślin rosnących cały rok obejmuje brzeg na długości ok. 600 m  i powierzchnię 6 000 m².

W dwóch cyklach w ciągu roku, tj. do 30 czerwca i do 30 września dokonywane są:

- wykoszenia porostów wraz z wygrabieniem i wywozem z  nieumocnionych skarp zbiornika, zapory czołowej wraz z terenem przyległym i dna rzeki poniżej zbiornika,

- wykoszenie porostów z dna czaszy zbiornika wraz z zebraniem ich i wywozem,

- oczyszczenie z roślinności miejsc umocnionych narzutem kamiennym, gabionami i płytami betonowymi wraz z wywozem z dna i skarpy w stawach kolmatacyjnych oraz dna i skarpy zbiornika i rzeki Mlecznej w obrębie jazu.

Polski Związek Wędkarski prowadzi prawidłową gospodarkę rybostanu na obiekcie.

Zbiornik Borki i jaz główny po adaptacji

Stawy kolmatacyjne po realizacji